หนังไทยท้องถิ่น

ภาพยนตร์นอกกระแสจากทีมผู้สร้างท้องถิ่นเริ่มเป็นที่กล่าวถึงในวงการอุตสาหกรรมภาพยนตร์และสังคมไทย  ปรากฏการณ์ความสำเร็จของ ‘สัปเหร่อ’ หนึ่งในภาพยนตร์จักรวาลไทบ้านเดอะซีรีส์ ที่กวาดรายได้รวมในประเทศมากถึง 700 กว่าล้านบาท ทุบสถิติหนังไทยที่ทำรายได้สูงสุดในรอบ 10 ปี

 ความนิยมดังกล่าวปลุกกระแสความสนใจไปสู่ภาพยนตร์หนังออนไลน์จากผู้สร้างในภูมิภาคต่างๆ มากขึ้น เพราะนอกจากจะเป็นการเพิ่มโอกาสทางด้านเศรษฐกิจ เรื่องราวที่แฝงไว้ด้วยเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม ยังช่วยสร้างความหลากหลาย  แต่กว่าที่ภาพยนตร์สักเรื่องจะมาถึงจุดนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย

 เพราะต้องใช้ทรัพยากรทั้งงบประมาณและบุคลากรจำนวนมาก บทความนี้ชวนตั้งคำถามและค้นหาคำตอบว่าทำอย่างไรให้ภาพยนตร์จากเหล่าผู้สร้างในท้องถิ่นมีพื้นที่ให้โลดแล่นได้อย่างสม่ำเสมอในวงการภาพยนตร์ อะไรเป็นอุปสรรคในการพัฒนาภาพยนตร์จากผู้สร้างในท้องถิ่น และอะไรคือโอกาสของภาพยนตร์ไทยตามภูมิภาค

สถานการณ์อุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทย

การสร้างภาพยนตร์มี 3 ขั้นตอน ได้แก่ หนึ่ง การเตรียมงานสร้างภาพยนตร์ (Pre-Production) นับตั้งแต่การคัดเลือกบทภาพยนตร์ การจัดเตรียมสิ่งต่างๆ ไปจนถึงการจัดทำสตอรี่บอร์ด สอง ขั้นตอนการถ่ายทำ (Production) คือช่วงการถ่ายทำทั้งหมด และ สาม หลังการถ่ายทำภาพยนตร์ (Post-Production) หมายถึงการตัดต่อและลำดับภาพ ดนตรีประกอบและเสียงเอฟเฟกต์ ซีจี และอื่นๆจนกลายเป็นภาพยนตร์ที่พร้อมออกฉาย 

จากกระบวนการสร้างภาพยนตร์หนึ่งเรื่องจำเป็นต้องใช้เงินลงทุนค่อนข้างสูง โดยแบ่งออกเป็นต้นทุนการสร้างและต้นทุนการตลาด ซึ่งถ้าออกฉายในประเทศแล้วไม่ประสบความสำเร็จ ผู้อำนวยการสร้างอาจต้องพยายามเบนเข็มมองหาตลาดจัดจำหน่ายในต่างประเทศ ผู้เล่นสำคัญของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทยจึงเป็นผู้ประกอบการรายใหญ่ที่มีกำลังการผลิตภาพยนตร์ออกฉายอย่างต่อเนื่องเพียงไม่กี่ราย

การต้องพึ่งพาแหล่งทุนจากค่ายหนังรายใหญ่ ส่งผลให้ผู้สร้างภาพยนตร์ต้องทำงานไปตามแนวทางที่กำหนดโดยกลุ่มผู้ประกอบการรายใหญ่เหล่านี้ แม้อยากนำเสนอเนื้อหาภาพยนตร์ที่สร้างสรรค์ขึ้นใหม่ แต่สุดท้ายก็อาจถูกเปลี่ยนบทหรือตัวนักแสดง ภายใต้มุมมองการตลาดที่ถูกกำหนดทิศทางมาอย่างจำเจ ส่วนหนึ่งของปัญหาในการพัฒนาอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทย จึงอาจไม่อยู่ที่การผลิต แต่เป็นเรื่องของการตลาด

อย่างไรก็ดี ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ภาพยนตร์ไทยนอกกระแสหรือภาพยนตร์อิสระเริ่มได้รับการจับตามองและเป็นที่รู้จักมากขึ้น และเมื่อมองไปยังภูมิภาคต่างๆ ก็พบปรากฏการณ์ที่น่าสนใจของกลุ่มคนสร้างหนังที่พยายามผลิตภาพยนตร์ไทยในทิศทางที่แตกต่างให้เกิดขึ้น บุคคลเหล่านี้คือผู้สร้างภาพยนตร์จากท้องถิ่นต่างๆ ทั้งรุ่นใหม่ และผู้มีประสบการณ์ในท้องถิ่นที่มีเรื่องเล่าและอยากสื่อสาร ผ่านการลองผิดลองถูกมาระดับหนึ่ง จนเริ่มเห็นหนทางที่จะผลักดันให้ภาพยนตร์ของตนเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ได้

กระแสความหลากหลาย ขยายขอบเขตการเสพภาพยนตร์ไทย

ความมุ่งหมายของคนทำภาพยนตร์แทบทุกคน คืออยากให้ผลงานของตนเองได้รับการเผยแพร่อย่างกว้างขวาง พิมพกา โตวิระ กล่าวถึงประเด็นนี้ว่า จุดสำคัญก็คือถ้าหากภาพยนตร์เรื่องนั้นไม่ได้ฉายเลยหรือฉายจำกัดแค่ในบางพื้นที่ ความแพร่หลายและเป็นที่รู้จักจะเกิดขึ้นไม่ได้เลย กรณีภาพยนตร์จากผู้สร้างสามจังหวัดชายแดนใต้แสดงให้เห็นว่าอุปสรรคหนึ่งของการที่หนังไม่แพร่หลาย คือ การไม่มีสถานที่หรือช่องทางสำหรับเผยแพร่ผลงาน

  แต่กรณีของภาพยนตร์ในจักรวาลไทบ้านเดอะซีรีส์ ที่ใช้กลยุทธ์ป่าล้อมเมือง คือ การฉายภาพยนตร์จากส่วนภูมิภาคให้ได้รับความนิยม จนเกิดกระแสและขยายรุกคืบมายังภูมิภาคอื่นๆ จนถึงเมืองหลวง ดูจะเป็นกรณีศึกษาที่ช่วยพิสูจน์ว่ามีความเป็นไปได้จริงที่หนังจากผู้สร้างท้องถิ่นจะสามารถแพร่หลายและได้รับความนิยมในขอบเขตที่กว้างขวางขึ้น ความสำเร็จของกลยุทธ์นี้คือหนังเรื่อง ‘สัปเหร่อ’ ภาพยนตร์หนึ่งในจักรวาลไทบ้านได้ออกฉายโรงภาพยนตร์ทั่วประเทศตั้งแต่วันแรก หลังจากที่ซีรีส์ชุดนี้พยายามสร้างตัวตน จนบรรลุผลและเข้าตาฝ่ายการตลาดในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ที่วิเคราะห์แล้วเห็นแล้วว่ามีกลุ่มมวลชนที่สนับสนุนเพียงพอต่อการฉายทั่วประเทศ

 เช่นเดียวกับ พิมพกา โตวิระ ที่มองว่า หนึ่งในเทคนิคเพิ่มกระแสภาพยนตร์ที่ดีที่สุด คือ ‘ปากต่อปาก’ รวมไปถึงต้องสร้างวัฒนธรรมการรับชมภาพยนตร์ที่หลากหลาย นอกจากนี้ เธอยังมองว่า การจะส่งเสริมระบบอุตสาหกรรมภาพยนตร์ซีรี่ย์ออนไลน์  ไม่ควรมองที่เป้าหมายความสำเร็จสุดท้าย แต่ควรย้อนกลับมาที่การรวบรวมข้อมูลและจัดทำฐานข้อมูลอย่างเป็นระบบ ตั้งแต่การผลิต การจัดจำหน่าย การเผยแพร่ และพฤติกรรมการชมภาพยนตร์ทั้งในระดับภูมิภาค ระดับประเทศ และระดับสากล เพราะหากขาดข้อมูล เราก็ไม่รู้ว่าควรจะมุ่งเป้าหรือส่งเสริมไปที่ตรงไหนดี

หนังไทยไม่ได้น้อยหน้าหนังชาติไหนในโลก บางเรื่องได้รับรางวัลมากมาย พร้อมทั้งยังอยุ่ในความทรงจำของใครหลายคนอีกหลายเรื่อง ดังนั้นเป็นไปได้ที่อุตสาหกรรมหนังไทยจะสามารถก้าวกระโดดไปในทางที่ดีขึ้น และทัดเทียมนานาประเทศ เพราะฝีมือคนไทยนั้นไม่ได้น้อยหน้าชาติใดในโลก